Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), ağır ve riskli iş kollarında görev yapan milyonlarca çalışana erken emeklilik kapısını aralayan "fiili hizmet süresi zammı" (FHSZ) yani bilinen adıyla yıpranma payı hakkı tanınan meslekleri duyurdu. Bu düzenleme sayesinde, belirli meslek grupları her yıl fazladan prim günü kazanarak emeklilik yaşını öne çekebiliyor.

Yıpranma Payı Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Yıpranma payı, çalışanların fiili hizmet sürelerine, yaptıkları işin zorluk ve risk derecesine göre eklenen ek prim günlerini ifade eder. SGK bu hakkı, mesleklere göre iki ana kategoride uygulamaktadır:

• Yıllık 180 Gün Ek Prim: Yüksek risk grubunda yer alan meslekler için her 360 günlük çalışmaya karşılık 180 gün (6 ay) eklenir. Bu sayede bir yıl çalışan bir kişi, 18 ay çalışmış sayılır.
• Yıllık 90 Gün Ek Prim: Yıpratıcı olarak kabul edilen diğer meslek grupları için ise her 360 günlük çalışmaya karşılık 90 gün (3 ay) eklenir.

Yıpranma Hakkı Tanınan Başlıca Meslek Grupları

SGK'nın belirlediği listeye göre, yıpranma payından yararlanan bazı meslekler şunlardır:

180 Gün Yıpranma Payı Alanlar:

• Yeraltı maden işçileri
• Türk Silahlı Kuvvetleri personeli (Subay, astsubay, uzman erbaş)
• Emniyet ve MİT mensupları
• İtfaiye ve yangın söndürme ekipleri
• Ceza infaz kurumu personeli
• Radyoaktif maddelerle çalışanlar

90 Gün Yıpranma Payı Alanlar:

• Basın ve gazetecilik çalışanları (Gazeteciler, TRT haber muhabirleri vb.)
• Sağlık personeli (Doktor, diş hekimi, eczacı, hemşire, ebe)
• Cam, çimento, demir-çelik ve termik santral gibi sanayi çalışanları
• Su altında veya basınçlı havada çalışanlar

Emeklilik Yaşı Nasıl Düşüyor?

Kazanılan yıpranma payının yarısı, doğrudan emeklilik yaş haddinden indirilir. Ancak bu indirimden yararlanmak için bazı koşullar bulunmaktadır. Özel sektörde (4A) çalışan birinin bu haktan faydalanabilmesi için en az 3600 gün (10 yıl) yıpranma payı kapsamındaki işlerde çalışmış olması gerekir. Örneğin, 20 yıl boyunca madende çalışan bir işçi, toplamda 10 yıl (3600 gün) yıpranma payı kazanır. Bu sürenin yarısı olan 5 yıl, emeklilik yaşından düşülür ve bu çalışan 60 yerine 55 yaşında emekli olabilir.

Kamu görevlilerinde ise 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlar için kazanılan günlerin tamamı prime eklenirken, yarısı yaş haddinden düşülür. Bu düzenleme, özellikle TSK, emniyet ve sağlık çalışanları gibi kamu personelinin daha erken yaşta emekli olmasına olanak tanımaktadır.